Excursie Amersfoort

ACN verkent | 16.03.2024 | 09:00 - 17:00 uur

Op zaterdag 16 maart organiseerde ACN een stedenbouwkundige excursie naar Amersfoort, waar we ons met een enthousiaste groep van 45 deelnemers lieten inspireren door deze nabije stad. Amersfoort won in 2023 de prestigieuze vakprijs The European City of the Year award voor het creatieve gebruik van de bestaande bebouwing, inclusief woningaanbod. We bezochten het recent ontwikkelde gebied De Nieuwe Stad en de grote Vinex-locatie Vathorst. We namen waardevolle lessen mee terug naar Nijmegen, dat de komende jaren ook zal gaan gaan groeien. Hoe kunnen we op een duurzame en inclusieve manier deze schaalsprong gaan maken?  

In de ochtend luisterden we naar het plan achter De Nieuwe Stad en leidde architect Jan Poolen (ZEEP) ons rond over het terrein. Hij vertelde over het respectvolle samenspel tussen historie en vernieuwingsdrift bij de transformatie van deze voormalige Prodentfabriek, die werd gebouwd in de jaren ’30. Hij schetste de historische ontwikkeling langs de Eem, waar in de loop der jaren pakhuizen en fabrieken ontstonden om de handel via de rivier te vergemakkelijken. Deze rivier, de industriële ontwikkeling en de historische binnenstad van Amersfoort werden als uitgangspunt gekozen voor de Nieuwe Stad, een gebied dat de schaalsprong van het groeiende Amersfoort mogelijk maakt. 

Foto's: Olof Middelbeek en Dave Willems

Poolen vertelde in zijn presentatie over de lastige relatie tussen participatie en efficiëntie, en over de rol die hoogbouw kan gaan spelen in de komende jaren. Hoogbouw is, wat Poolen betreft, helemaal niet zo verkeerd om de huidige woningnood aan te pakken en tegelijkertijd het gebied rond de stad vrij te houden. Ook ging Poolen in op het belang van de mogelijkheid van het splitsen van woningen, om deze woningcrisis tegen te gaan.

Hoewel de meeste zorgen over de woningcrisis uitgaan naar het grote tekort aan woonruimte, stipte Poolen juist een tegenovergesteld, maar niet minder zorgelijk punt aan. Onder architecten en stedenbouwers begint het bekend te worden dat de grote hoeveelheid woningen die er de komende jaren bij worden gebouwd gaan leiden tot een gigantisch overschot: statistieken laten zien dat er in 2080 een gigantisch woningoverschot gaat zijn. Dat betekent dat het nu zeer belangrijk is is om nu open te bouwen en te ontwerpen. Gebouwen moeten meer dan één functie krijgen, zodat nieuwe woonwensen gemakkelijk kunnen worden vervuld. Die flexibiliteit ontbreekt vandaag de dag vaak nog. 

Foto's: Olof Middelbeek en Dave Willems

Na een wandeling door de Nieuwe Stad en een heerlijke lokale lunch bezochten we de wijk Vathorst. Naast de wijk Kattenbroek was Vathorst een van de geheime wapens in de titelstrijd voor European City of the Year: een dynamische en sociale wijk met veel groen en water en met winkels, gezondheidszorg, onderwijs, sport en kunst en cultuur binnen handbereik. Stadsgids Trudy de Mooy (T31) en ontwikkelaar Maarten de Weerd (Ontwikkelingsbedrijf Vathorst) leidden ons rond in deze unieke wijk.

In het noorden van Amersfoort is deze grote Vinex-wijk van zo’n 27.000 inwoners bijna een dorp op zich geworden, met een inclusief stedenbouwkundig ontwerp. Het doel was om de bewoonbaarheid te garanderen voor mensen met verschillende budgetten zonder dat dit aan de buitenkant zichtbaar zou zijn. Dit heeft voor een zeer gemêleerde demografie gezorgd. Vathorst, dat kan worden onderverdeeld in het meer stedelijke de Laak en het ruimer opgezette de Velden, zet daarmee op een effectieve manier in op inclusiviteit - die verder gaat dan het simpelweg aanbieden van verschillende woningtypen, waardoor verschillen soms juist worden benadrukt. 

De excursie naar Amersfoort inspireerde de deelnemers van ACN om met een andere blik naar Nijmegen te kijken. Hoe kunnen we op een andere manier nadenken over materiaalgebruik en woningnood in de komende decennia? Hoe kunnen we de rol van de geschiedenis en de rivier centraal houden in Nijmegen? Hoe kunnen we op andere manieren inzetten op inclusiviteit en diversiteit en de stad een fijne plek maken voor iedereen?